|
 Đức
Thánh Tổ Nhơn Hoàng Đế sanh năm 1791, mất năm 1840.
Lăng của Đức Vua Minh Mạng, là Hiếu Lăng, tại làng An Bằng,
huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Lăng của Bà Tá Thiên Nhơn
Hoàng Hậu gọi là Hiếu Đông Lăng tại làng Cư Chánh, Huyện
Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên.
Ngài và Bà đều thờ ở Tả Nhứt Án tại Thế Miếu và tại Tả Nhứt
Án điện Phụng Tiên.
Hệ Nhị Chánh là hệ đông nhất trong các Hệ, gồm có 56 Phòng
và nam được 1.800 người (năm 1943).
(Trích
Hoàng Tộc Lược Biên)
Đức Thánh Tổ
Nhân Hoàng Đế khai lập Hệ Nhì Chánh.
Ngài là Hoàng Tử thứ tư, con Đức Thế Tổ Cao Hoàng Đế Gia
Long. Đức Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế tư chất thông minh, hiếu
học hay chữ, cương nghị, tinh thông nho học và hết lòng chăm
lo quốc chính. Ngài lên ngôi vào tuổi 30, nên việc triều
chính đã thông hiệu một cách tinh tường.
Ở ngôi điều hành quốc gia, Ngài có ý muốn cho nước cường
thịnh, dân giàu, cũng như canh tân nền học hiệu thực dụng.
Ngài đã có những cải đổi lớn lao các định chế công quyền,
hành chánh, pháp luật, thuế khoá, đinh điền, tu soạn sử sách
địa lý và lập các cơ sở dưỡng tế. Ngài đã cho thành lập quốc
tử quán, ấn định học hiệu và thi cử, cải đổi cơ cấu triều
đình thành Nội các với Lục bộ và Cơ mật viện, đổi trấn thành
tỉnh và chia vị trí đất nước thành 31 tỉnh.
Năm 1823, Ngài đã làm bài Đế Hệ Thi và 10 bài Phiên Hệ Thi
để quy định các chữ lót đặt tên cho con cháu các thế hệ sau
(27) .
Ngài đã cho thành lập Tôn Nhơn Phủ, điều hành các Hệ, Phòng
trong viêc kê khai nhân thế bộ, cấp dưỡng và từ tế cũng như
kiểm soát và đàn hạch trong quốc tộc.
Dưới triều Ngài, viêc chống lại sự xâm nhập của các nước lân
bang đã đạt được thắng lợi rất lớn, bờ cõi nước Nam được mở
rộng ra hơn bao giờ hết
(28)
. Nhưng tình hình trong nước bắt đầu có nhiều khó khăn do
các vụ án lớn, các cuộc nổi loạn và đặc biệt là do viêc cấm
đạo, không giao thiệp với người nước ngoài. Sự phát triển
của cơ nghiệp nhà Nguyễn có nguy cơ bị hạn chế từ đó.
Đức Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế băng hà năm 1841. Lăng của Ngài
hiệu Hiếu Lăng, tại làng An Bằng, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa
Thiên.
Tôn thờ ngài tại Tả Nhất Án Thế Miếu trong Đại Nội kinh
thành Huế.
Hệ Nhì Chánh có 56 phòng, là hệ đông nhất trong các hệ
(29)
.
Hoàng Hậu của Đức Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế:
- Tả Thiên Nhơn Hoàng Hậu huý Hồ Thị Hoa, con Ngài Chưởng Cơ
Hồ Văn Bội. Lăng của Hoàng Hậu hiệu là Hiếu Đông Lăng, phía
tả lăng Đức Thiệu Trị, tại làng Cư Chánh, huyện Hương Thủy,
tỉnh Thừa Thiên.
Hoàng Hậu được tôn thờ tại Tả Nhất Án trong Thế Miếu trong
Đại Nội kinh thành Huế.
(Trích
Nguyễn Phước Tộc giản yếu) |
