Đức Dực Tôn Anh Hoàng Đế (Tự Đức) sanh năm 1829, mất năm
1883, v́ không có con nên phải nuôi ba người cháu: Đức Cung
Tôn Huệ Hoàng Đế (Dục Đức) con Ngài Thoại Thái Vương; Đức
Cảnh Tôn Thuần Hoàng Đế (Đồng Khánh) và Đức Giản Tôn Nghị
Hoàng Đế (Kiến Phước) đều là con Ngài Kiên Thái Vương.
Khiêm Lăng (lăng của Đức Tự Đức) ở tại làng Dương Xuân
Thượng, Huyện Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên. Lăng của Bà Lệ
Thiên Anh Hoàng Hậu gọi là Khiêm Thọ Lăng cũng ở vùng ấy.
Ngài và Bà đều thờ tại Tả Nhị Án Thế Miếu và Tả Nhi Án Phụng
Tiên.
(Trích
Hoàng Tộc Lược
Biên)
Đức Dực Tôn
Anh Hoàng Đế khai lập Hệ Tư Chánh. Ngài là Hoàng Tử thứ 3
của Đức Hiến Tổ Chương Hoàng Đế Thiệu Trị. Ngài không có
con, nên mới nhận nuôi 3 người cháu làm con:
- Trưởng
Tử Ưng Chân (con trai Ngài Thoại Thái Vương Hồng Y)
- Ưng Kỷ
(31)
và út Ưng Đăng (con Ngài Kiên Thái Vương Hồng Cai)
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế là người thông minh, hay chữ, thấm nhuần
triệt để Nho giáo, chịu khó t́m hiểu t́nh h́nh phát triển
kỹ thuật của Phương Tây, t́nh h́nh chính trị của Phương
Đông. Ngài đă cho tiến hành cải cách. Mặc dù thể trạng
yếu, Ngài rất chăm lo việc nước suốt thời gian trị v́ 36
năm (dài hơn thời gian trị v́ của bất cứ Đức Vua nào trong
ḍng họ Nguyễn Phúc).
Ngài điều
hành quốc sự trong hoàn cảnh đầy khó khăn phức tạp về nội
trị cũng như đối ngoại. Thiên tai liên tiếp (hạn hán, băo
lụt, nạn châu chấu phá hoại mùa màng). giặc cướp và các
cuộc bạo loạn phần lớn do thừa sai ngoại quốc xúi giục và
tiếp tay; âm mưu của Pháp và Tây Ban Nha xâm chiếm nước ta
bằng mọi cách với sự đồng loă cúa các thừa sai viên cớ bảo
vệ tự do tín ngưỡng, tự do truyền giáo, phản đối cấm đạo;
tự do buôn bán, đă làm suy ṃn quyền lực của Triều đ́nh.
Thêm vào đó, các vị Đại thần của Cơ Mật Viện và quần thần
các cấp cũng bảo thủ, ngăn cản Ngài nghe theo ư kiến của
một số nhà yêu nước thức thời.
T́nh thế
như vậy đă buộc Ngài phải chấp nhận ngoài ư muốn hoà ước
hoàn toàn bất lợi cho đất nước. Ngài đă tự phê phán rất
nghiêm khắc về sự viêc nhượng bộ này.
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế băng hà ngày 19/7/1883.
Lăng của
Ngài hiệu Khiêm Lăng, tại làng Dương Xuân Thượng, huyện
Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên.
Tôn thờ
Ngài tại Tả Nhị Án Thế Miếu trong Đại Nội kinh thành Huế.
Đức Dực
Tôn Anh Hoàng Đế chỉ có con nuôi, nên Hệ Tư Chánh c̣n tiếp
ở Vua sau.
Hoàng Hậu
của Đức Dực Tôn Anh Hoàng Đế:
- Lệ Thiên
Anh Hoàng Hậu huư Vơ Thị, con của Thái Tử Thái Bảo, D0ông
Các Đại Học Sĩ, kiêm quản Quốc Tử Giám sự vụ Vơ Xuân Cẩn.
Lăng của
Hoàng Hậu hiệu Khiêm Thọ Lăng, bên phía tả Khiêm Lăng, tại
làng Dương Xuân Thượng, huyện Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên.
Hoàng Hậu
được tôn thờ tại Tả Nhị Án Thế Miếu trong Đại Nội kinh
thành Huế.
- Hoàng Tử
(đều là con nuôi) của Đức Dực Tôn Anh Hoàng Đế:
(Trích
Nguyễn Phước Tộc
giản yếu) |